«Աբո՛, զգույշ գալիս են»

Արթուր Հայրապետյան Մարտ 07, 2021

Գրի՛ր, գրի՛ր.. այնքան էր ասել, որ մի օր նամակ ստացավ։ Գրելու հետ սեր չուներ։ Մաքուր թղթի վրա գրել էր` սիրում եմ, ու վերջ։ Հետո էլի էր ասել` գրի՛ր.. ու սպասել էր, որ կգրի։ Այդպես էլ չգրեց։

Ես դագաղի ծածկոցը առել էի ու գնում էի։ Անզոր էի հավատալ, որ չկա։ Որովհետեւ երբեք չտեսա նրան, որտեղ միտքն ու զգայարանները հրաժարվում են ընդունել ճշմարտությունը։ Մարդիկ, ովքեր ինչ ասես տեսան, տեսան ցավից կծիկ դարձած մարդկանց, անտուն, անտիրական, անօգնական, անցան աղետի միջով, ու հետո էլ ասում են, թե ինչո՞ւ չարացան, մի՞թե չարություն էր նրանց լռությունը, որ մնացել էր ոգու անմեղությունը, որ ոչ ոքի պետք չէր։

Մարդիկ, ովքեր քաջություն ունեին, բայց չունեին խիղճ ու պատիվ։

Զարմանալի՞ է, որ Աստված կամեցավ մեր պատությունը։

Զարհուրելի է.. ինձ էս աշխարհի անդունդի մեջ գլորած, ու ինձնից փախչող` Աստծու մենակը։

Գնում էին տղերքը, ու մենք գիտեինք, որ հետ են գալու ու մենք գիտեինք, որ հաղթելու ենք ու մենք հպարտ էինք, հպարտ էինք, ինչպես երբեք, բայց երեսներս գետնին առած, մեզ ստրկացրել ու անարգել են, ու անտարբերության մեջ մեր ճակատն ենք մաքրում. արյուն է, երկիրը' կարմիր հագած, ու մեր երեսը' կարմիր։

Տղերքը հետ չեկան։ Օր-օրի զոհերի թիվն ավելանում էր, ու մենք անհատնում.. Ցուցակներում մեր բակի Աշոտի անունն էինք ման գալիս. արդեն երկու ամիս խաբար չունեինք։ Մեր բակի բիձեքը մենակ նստում էին ծառերի տակ, արեւից հեռու ու հեռվից էին իրար հետ շփվում, որ հանկարծ աչքն աչքի չհանդիպեր։ Շախմատ չէին խաղում։ Ականջները սրած նոր բան էին ուզում լսել։

«Բալես չկա»,- պատուհանից ներս մոր աղեկտուր լացը ծակեց բոլորիս ունկերը։ Աբոն չկա։ Աբոն գնացել էր եղբոր կողքին կանգնելու։ «Աբոս, իմ Աբո»,- ութսուն տարեկան Արուս տատին պատուհանից գլուխը կախ էր գցել ու Աբոյին էր կանչում։ «Աբո, տուն արի.. արի, Աբո։ Տատին չե՞ս լսում, արի տղես»։

Բակը քարացել էր։ Աբոյի ընկերը հայտնել էր, որ տեսել է, թե ինչպես Աբոն ընկավ, ու իրեն տարան հոսպիտալ։ Հետո էլ ոչինչ չէր հիշում։ Ոտքը կորցրել էր Արոն։ Աչքերը բացել էր ու բարձր գոռացել.

«Աբո՛, զգույշ գալիս են»։

Աբոյին չէին գտնում։ Քառասունմեկ օր տնեցիք դրսից տուն չմտան։ Արշակ պապը էլ տեղ չէր թողել։ Ման էր եկել։ Էլ մարմնի մի կտոր, էլ տղերքի զինվորական հագուստներ, էլ ինչ ասես, որ չէր գտել, բայց Աբոյից ոչինչ չէր գտել։ Ծանր էր շնչում երկիրը։ Շունչը պահած սպասում էր տղերքի վերադարձին։

Պատերազմի ավարտից հետո, երբ հայրենիքի կորուստը բոլորիս օգնության կարիքն ուներ, սեւ հագած մահմեդական կինը նամազ էր կանչում գետնին ծնկած։ Էս էն մեր հողն էր, որ հայի աղոթքի փոխարեն նամազն էր տեղ գտել։ Ու լռելյայն, մենք մեր ցավից կծիկ դարձած, գաղթականների պես ընկանք դռնեդուռ։ Մեր բոլորի գլուխը կախ էր, մեզ դավաճանել էին, մեզ նվաստացրել ու խեղճացրել էին, մեզ մի կողմ էին գցել, որ մենք մեր ցավի հետ մեռնելուց լավ բան չերազեինք։

Արշակ պապը կեսգիշերին ձայնը գլուխը գցած բակով մեկ գոռում էր։ Գտա, գտա, գտա, Աբոյիս գտա։ Աբոյի մարմնից մի կտոր էր գտել։ Պապը ուրախությամբ էր լցվել. թոռը գերեզման կունենա։ Ապրում էինք անիրականանալի ցնորքի մեջ, որտեղ մի կողմում մարդիկ իրար էին անիծում, իրար չէին հանդուրժում, մյուս կողմից էլ մարդիկ իրենց ցավի հետ' մեն-մենակ։

Առավոտ էր։ Ու մենք- ամեն օր նորությունների սպասումով։

Դիմացի շենքի պատուհանից մեկը ձայն տվեց` «Հայկո»: Հայկոն փոքր էր, երբ մեծացավ, երբ գնաց բանակ։ Հայկո, Աբո, Արման, Սարմեն, Վարդան, Նարեկ, Վազգեն, մի քանի շենք, ու տղերքի անունը սեւ ժապավենի վրա։ Սիրած աղջիկները մնացել էին շենքի պատերի տակ։ Սուս արտասվում էին։ Կողքի մուտքից լացի ձայն էր գալիս։ Վերջ չկար։ Դեռ Սարմենին հողին չէինք հանձնել, խաբարն առանք, որ կողքի մուտքում էլ մահ ունենք։ Քարացել էի։ Չգիտեի, թե ինչու եմ ապրում։

-Ձյաձ Սաշիկ, ո՞վ ա։

Թե բա` «Վաղոյին հիշում ես քո տարիքի էր»։ Ես, որ լլկվել էի, հետ-հետ եկա ու մտա տուն։ Դուրս չեմ ուզում գալ։ Ինքս ինձ խոսում էի, ինքս ինձ կռիվ տալիս` ինչ լավ ա, որ փոքր չէր, գոնե Վաղոն երեխա ուներ։

ԱՐԹՈՒՐ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ 

Կիսվել