Օ, ԼՍԻ՛Ր, ԿՐՔԵՐԻ ԺԱՆՏԱԽՏԸ

Արթուր Հայրապետյան Հունվար 23, 2021

Օ, ԼՍԻ՛Ր, ԿՐՔԵՐԻ ԺԱՆՏԱԽՏԸ

Չա­րենցն իր բախ­տը նմա­նեց­նում է Ֆրան­սու­ա Վի­յո­նի բախ­տին, որով­հետև 1926 թ. սեպ­տեմ­բե­րի 5-ին Մա­րի­ա­նա Այ­վազ­յա­նի վրա ար­ձա­կած կրա­կո­ցից հե­տո հայտն­վել էր Երևանի բան­տում: Այս­տեղ նա հիշ­ում է Երևանի բան­տը, իրեն և մյուս­նե­րին «Մթին զն­դա­նում նս­տած»: Այս կա­պակ­ցու­թյամբ թռու­ցիկ մի հա­յացք նրա կեն­սագ­րու­թյա­նը: ՖՐԱՆ­ՍՈՒ­Ա ՎԻՅ­ՈՆ (1431/1432, Փա­րիզ - մահ­վան տեղն ու վայ­րը ան­հայտ է) – Ֆրան­սի­ա­ցի բա­նաս­տեղծ: Մե­ծա­ցել է խորթ հոր խնամ­քի ներ­քո, որի ազ­գա­նունն էլ կրել է: Իրե­նը` Մոն­կոր­բի է կամ դը Լոժ: Ու­սա­նել է Սոր­բո­նում, ստա­ցել է ար­վեստ­նե­րի մա­գիստ­րո­սի կո­չում (1452): 1455 թ. սպա­նել է մի վա­նա­կա­նի և փա­խել Փա­րի­զից: Նրան նե­րում է շնորհ­վել: Վե­րա­դառ­նա­լով Փա­րիզ` կյան­քը կա­պել է գո­ղե­րի մի­ջա­վայ­րի հետ, մաս­նակ­ցել է կո­ղո­պուտ­նե­րի ու թա­լա­նի: Բազ­միցս ձեր­բա­կալ­վել է ու բան­տարկ­վել: 1463-ին մեկ այլ սպա­նու­թյան հա­մար դա­տա­պարտ­վել է մա­հա­պատ­ժի` կա­խա­ղա­նի: Մահ­վան սպա­սում­նե­րի մեջ բան­տում գրել է «Բալ­լադ կա­խա­ղան հան­վող­նե­րի մա­սին» եր­կը: Դա­տավ­ճի­ռը ի կա­տար չի ած­վել և նրան վտա­րել են Փա­րի­զից: Վի­յո­նը մաս­նակ­ցել է Հեր­ցոգ Կարլ Օր­լե­ան­ցու պա­լա­տում կազ­մա­կերպ­ված բա­նաս­տեղծ­նե­րի մր­ցույ­թին:1464-ից նրա մա­սին այլևս ոչինչ հայտ­նի չէ: Գրել է «Փոք­րիկ կտակ» (320 տող) պո­ե­մը, որը թա­փա­ռա­կան ու­սա­նո­ղի ծի­ծա­ղաշ­արժ խոս­տո­վա­նու­թյուն է: Գրել է նաև «Մեծ կտակ» (2023 տող), որի մեջ Փա­րի­զի հա­տակն է` գո­ղեր, մարմ­նա­վա­ճառ­ներ, փա­րիզ­յան կա­նայք: Նրա բալ­լադ­նե­րը աչ­քի են ընկ­նում բա­ցա­ռիկ ան­կեղ­ծու­թյամբ և կա­տար­ման վար­պե­տու­թյամբ: Նրա կեր­պա­րին «Գար­գանտ­յու­ա և Պան­տագ­րու­ել» վե­պում անդ­րա­դար­ձել է Ֆրան­սու­ա Ռաբ­լեն` որ­պես միս­տե­րի­ա­յի հե­ղի­նակ և բե­մադ­րիչ, կա­տա­կեր­գակ­նե­րի առաջ­նորդ: Նրան ըն­դօ­րի­նա­կել են, իսկ գնա­հա­տող­նե­րի մեջ էին դա­սա­կա­նա­պաշտ­նե­րը, լու­սա­վո­րիչ­նե­րը, խորհր­դա­պաշտ­նե­րը (Լա­ֆոն­տեն, Մո­լի­եր, Բու­ա­լո, Բո­մար­շե, Հյու­գո, Գո­թի­ե, Վեռ­լեն): Նրա ար­կա­ծա­յին կյան­քին իրենց գե­ղար­վես­տա­կան եր­կե­րում հե­տա­գա­յում անդ­րա­դար­ձել են Ռ. Լ. Ստի­վեն­սո­նը, Ֆ. Կար­կոն, Կ. Էդշ­մի­դը, Պ. Ան­տո­կոլս­կին:

ՄՏԵՐՄՈՒԹՅՈՒՆ (Հուշ և ուղերձ երկրորդ) Օ, մանկության պես ծանոթ Դաշտանկար անեղծ:

- Հարազատ ես, որպես օդ, Որ շնչել եմ ես:

- Մնացել ես բիբերում Իմ` ցոլացած ջինջ:

- Եվ չի՛ ջնջում, չի՛ քերում Քեզ ոչի՛նչ, ոչի՛նչ:

- Հորըս դեմքի պես հանգիստ, Եվ գոց, որպես հանգույց,

- Ես քեզ հիշում եմ անգիր, Սերտել եմ մանկուց: - Հասնում ես պարզ ու պայծառ, Որպես իրական:

Օ՜, հուշ դարձած, անցած Գյուղ նայիրական: - ................................................

Վերն` արեգակ մի դեղին, Վարը` հերկեր տոչոր: - Եզներն ու մարդը հողի` Նայիրական ոճով: Ե՛վ եզները կորավիզ, Ե՛վ հողագործն հայրենի – Կարծես հանված կտավից Մարտիրոս Սարյանի:

- Եվ մաճկալի երգած Հորովելն` իր մասին... Կարծես եղել է ներկա Կոմիտասի դասին... Դաշտանկա՜ր հայրենի, Ինձ մանկուց ծանոթ:

- Կյա՞նք ես արդյոք կենդանի, Թե՞ - ներկ ու աղոթք:

- Ո՞վ է արդյոք ստեղծել Այդ երկն հանճարեղ,

- Ուր թե՛ կյանք են, թե՛ արվեստ Ե՛վ մարդ, և՛ արև:

- Եվ ո՞վ է ում կեղծել` Ո՞րն է իրական... Արդյոք արվե՞ստն է եղծել, Թե՞ կյանքը – նայիրական...

Մտերմությո՜ւն հանճարեղ Կյանքի ու երգի:

- Օ՜, նե՛րկ` դարձած արև, Օ՛, երգ` դարձած երգիչ: - ...........................................

Այն արև՜ն է - ոսկե թաս Երգի՜, ներկի՜, արյան... Օ՜, հնչացած Կոմիտաս,

- Օ՜, գույն դարձած Սարյան...

Կիսվել