Տարբեր ժամանակներում տարբեր ուղիներ են փորձել

Արթուր Հայրապետյան Հունիս 29, 2021

Առաջին համաշխարհին պատերզմում Թուրքիան պարտվում է և հիմք դրվում Օսմանյան կայսրության մասնատմանը, բաժանմանը։ Հույներին, արաբներին և հայրեին հնարավորություն է ընձեռվում թուրքական լծից ազատվելու և ստեղծելու անկախ պետություններ իրենց պատմական հողերի վրա։

 Սակայն որտեղից որտեղ հայտնվում է թուրքական ազգայնամոլ բուրժուազիան Մուստաֆա Քեմալի գլխավորությամբ։ Թուրքիան ուներ ջախջախված բանակ, բզկտված Օսմանյան կայսրություն և Սայքս-Պիկոյի համաձայնագիր, որով Թուրքիան գերտերությունները ըստ էության բաժանում էին իրենց մեջ՝ անկախություն տալով արաբներին, հայերին և հույներին։

Ազգայնամոլ բուրժուազիան, որը հետագայում ստանում է քեմալական շարժում անվանումը, հետապնդում էր երկու նպատակ՝ պահպանել թուրքական պետությունը և պայքարել հայերի, հույների և արաբների դեմ, որպեսզի չստեղծեն պետություն Թուրքիայի տարածքների հաշվին։ 

1919 թվականի հուլիսի 23-ից մինչև օգոստոսի 6-ը Կարինում տեղի է ունենում «Արևելյան վիլայեթների իրավունքների պաշտպանության» կոնգրեսը, որն ընտրում է «ներկայացուցչական կոմիտե»՝ Քեմալի գլխավորությամբ, դա նոր Թուրքիայի առաջին ժամանակավոր կառավարությունն Էր։  

Արդեն մեկ - մեկ ու կես տարի հետո Քեմալին հաջողվում է ազգային գաղափարախոսության շուրջ հավաքել բաժան-բաժան եղած թուրքերին, թուրքական վերնախավին, էլիտային, ովքեր էլ կարողանում են համախմբել թուրքական մնացած հատվածին և ստեղծել բանակ, այնուհետև արդեն հանդես գալ մի շարք ոչ թուրքանպաստ համաձայնագրերի, պայմանագրերի դեմ։ Եթե կարճ կապեմ, ապա երկու տարի հետո քեմալական Թուրքիան արդեն ունենում է կայուն կառավարություն, բանակ, արտաքին քաղաքականություն, բանակցելու և իր շահերը առաջ տանելու ունակություն, ինչի արդյունքում գլխի վրա շուռ է տալիս ամեն ինչ և ճանապարհ սկսում հարթել թուրքական պետականության համար։ Թուրքիան մինչև հիմա չի շեղվել քեմալական Թուրքիայի հիմնական գաղափարախոսությունից, պարզապես դրան հասնելու համար, իրագործելու համար տարբեր ժամականերում տարբեր ուղիներ են փորձել․․․

Կարեն Հովհաննիսյան

Կիսվել